W zależności od etiologii wyróżnia się nadciśnienie tętnicze (NT):
1) pierwotne (>90% przypadków) - nie udaje się uchwycić bezpośredniej przyczyny. Do postawienia diagnozy wymagane jest wykluczenie przyczyn wtórnych
2) wtórne (<10% przypadków) - związane jest z współistniejącymi schorzeniami (np. nadczynnością tarczycy, zwężeniem tętnicy nerkowej, KZN)
NT może prowadzić do przełomu nadciśnieniowego.
Najważniejszą przyczyną występowania przełomów nadciśnieniowych jest źle kontrolowane pierwotne nadciśnienie tętnicze.
Pozostałe przyczyny to:
- choroby naczyniowo-nerkowe (niedokrwienie nerki i nasilona reakcja układu renina-angiotensyna, aldosteron - RAA): zwężenie tętnicy nerkowej, guzkowe zapalenie tętnic, dysplazja włóknisto-guzkowa, zespół Takayasu
- choroby miąższu nerek (jw. + zaburzenie wydalania sodu i wody z moczem): kłębuszkowe zapalenia nerek, cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek, zespół hemolityczno-mocznicowy, zakrzepowa plamica małopłytkowa, rak nerkowokomórkowy, choroby autoimmunologiczne (twardzina układowa, toczeń układowy)
- choroby endokrynologiczne: guz chromochłonny (nadmiar katecholamin), zespół Cushinga, pierwotny hiperaldosteronizm, guzy wydzielające reninę (aktywacja układu RAA), zespół rakowiaka, nadczynność tarczycy(fT3 powoduje zmniejszenie oporu w tętniczkach oporowych → do komórek przykłębuszkowych nerek dopływa mniejsza objętość krwi → zwiększone wydzielanie reniny i reabsorbcję sodu → wzrost ciśnienia tętniczego.)
- leki: erytropoetyna (zwiększona lepkość krwi, konieczność generowania wyższego ciśnienia tętniczego do zachowania perfuzji), cyklosporyna, inhibitory MAO, SSRI, trójpierścieniowe leki p/depresyjne, glikokortykosteroidy, pseudoefedryna, środki do znieczulenia ogólnego mogące spowodować hipertermię złośliwą (stymulacja układu współczulnego)
- narkotyki i używki o działaniu stymulującym: amfetamina, fencyklidyna, kokaina, sterydy anaboliczne
- zatrucie ołowiem (skurcz mięśniówki gładkiej naczyń, wywołany pobudzeniem kanałów wapniowych)
- nagłe odstawienie leków lub używek: (klonidyna, β-adrenolityki, alkohol (efekt z odbicia)
- dysfunkcja autonomiczna w przebiegu uszkodzenia rdzenia kręgowego, zespołu Guillaina-Barrégo lub ostrej porfirii przerywanej
- inne: ból, lęk, oparzenia, napromienianie szyi, koarktacja aorty